W dzisiejszym wyglądzie Bardejowa-Zdrój oprócz elementów klasycyzmu i secesji dominuje również kolumnada, dom uzdrowiskowy, hotel Ozón i inne dzieła nowoczesnej architektury, estetycznie wpisujące się w środowisko uzdrowiskowe. Całe miasteczko ma wspaniałą parkową formę, uzupełnioną o wiele współczesnych i historycznych dzieł sztuki.

Najstarszą zachowaną budowlą na terenie uzdrowiska jest „Tahy dvor” z 1777 roku. Osada uzdrowiskowa na przełomie XVIII i XIX wieku znacznie się rozrosła i zyskała charakter planowanego kompleksu urbanistycznego, ukierunkowanego wyłącznie na leczenie uzdrowiskowe oraz realizację celów o charakterze kulturowo-społecznym. Z końca XVIII wieku pochodzi również Willa Rakoczy (słow. Vila Rákoci), w której do dzisiaj znajduje się ekspozycja Muzeum Szaryskiego.


Na początku XIX wieku uzdrowisko należało do najpopularniejszych w Królestwie Węgier. Wiele ważnych rodzin szlacheckich miało tutaj swoje wille i letnie rezydencje. W historycznych zapisach z tego okresu widnieje informacja: „Uzdrowisko ma wygląd schludnego miasteczka z pięknymi budynkami, wszędzie czystość i nasycone ozonem powietrze. Szlachta konkuruje w budowie wystawnych willi.”

Miasto Bardejów dla gości uzdrowiska wybudowało również luksusowe kasyno. W 1817 roku opisał je historyk Csaplovics: „Składa się z jednego okrągłego, osadzonego na 6 kolumnach, gustownie pomalowanego salonu z wystawnymi żyrandolami, lustrami, zestawami z rżniętego szkła oraz artystycznie ozdobioną galerią.” Kasyno stało się legendą a uzdrowisko zasłużyło na tytuł „Małego Monte Carlo”.

W 1821 roku pojawił się klasycystyczny kościół Podwyższenia św. Krzyża, a miasto zleciło budowę pierwszego domu zdrojowego w 1834 roku. Uzdrowisko rozwijało się dość szybko do połowy XIX wieku, kiedy nastąpił nieoczekiwany upadek. Część budynków została zniszczona podczas Wiosny Ludów w latach 1848 – 1849, kolejne padły ofiarą pożaru w 1856 roku. Dzięki zasługom miejskiego magistratu rozpoczęto stopniową odbudowę i dalszy rozkwit uzdrowiska, który przypadł na przełom XIX i XX wieku.

Uzdrowisko zostało odresturowane podczas kilku dziesięcioleci, ale jego największa przemiana nastąpiła dopiero w latach 90. XIX wieku, co było związane przede wszystkim z budową torów kolejowych do Bardejowa. Obiekty, które swoją funkcją bądź estetyką nie pasowały do środowiska uzdrowiska, zostały w tym czasie usunięte z tych terenów oraz nastąpiła regulacja lokalnego strumyka.

W 1893 roku została ukończona budowa neoklasycystycznego hotelu Deák (dzisiaj hotel Alžbeta), pierwszego z trzech wielkich domów uzdrowiskowych. Jego lewe skrzydło zamieszkiwała w 1895 roku cesarzowa Elżbieta, znana jako Sissi. W tym czasie na terenie uzdrowiska pojawiła się kolejna okazała budowla – hotel Széchényi, dzisiaj bardziej znany pod nazwą Dukla. Został wybudowany w historyzującym stylu z użyciem neobarokowych dekoracji i drewnianych elementów tak zwanego stylu szwajcarskiego.

W 1897 roku w centralnej części miasteczka wyrósł monumentalny klasycystyczny pałac z secesyjną dekoracją – dom zdrojowy Alžbeta. To dzieło architektury na światowym poziomie, znane obecnie jako hotel Astória, jest do dzisiaj głównym elementem dominującym Bardejowa-Zdrój.

U schyłku XIX wieku doszedł także pawilon koncertowy czy elektryczne oświetlenie. Najstarszy park uzdrowiskowy na Słowacji, którego początki sięgają połowy XVIII wieku został rozbudowany i przystosowany do nowej okolicy. Wzdłuż nowej drogi okrężnej wybudowano wiele secesyjnych willi. Tam znajdował się również budynek legendarnego kasyna, słynącego z licznych afer i tragedii. Kasyno New York spłonęło w 1951 roku i na jego miejscu stoi dzisiaj hotel Mier.

W 1903 roku miasto Bardejów zleciło budowę rzeźby cesarzowej Elżbiety w parku uzdrowiskowym. Wykonał ją słynny akademicki rzeźbiarz z Budapesztu, prof. Donáth. Chociaż cesarzowa była już damą w podeszłym wieku, przy wyjeździe z uzdrowiska oświadczyła, że lecznicze źródła pomogły jej do tego stopnia, iż czuje się jak osiemnastolatka. Dlatego autor uwiecznił ją jako osiemnastoletnią młodą damę.

Do 1910 roku uzdrowisko dysponowało blisko 2000 pokoi, najlepszymi obiektami gastronomicznymi, kawiarniami, boiskami, sklepami czy pocztą. Miasteczko tętniło życiem. Co tydzień odbywały się tutaj zabawy taneczne oraz koncerty muzyki poważnej, a na promenadzie regularnie rozbrzmiewała cygańska muzyka. Przełom XIX i XX wieku oznaczał dla Bardejowa-Zdrój historyczny szczyt sławy. Spowolnienie przyszło jednak już kilka lat później wraz z pierwszą wojną światową.

Dalszy rozwój branży uzdrowiskowej nastąpił w czasach międzywojennej Republiki Czechosłowackiej. Doszło kilka nowoczesnych budowli i urządzeń, między innymi amfiteatr przy pawilonie muzycznym czy kąpielisko letnie. Został wybudowany pomnik upamiętniający poległych rosyjskim żołnierzy oraz doszło do jednego z najważniejszych wydarzeń z perspektywy ochrony zabytków kultury w tym czasie, rozebrania kościoła ze wsi Mikulášová i jego instalacji w Bardejowie-Zdrój.

Wraz z nadejściem socjalizmu po II wojnie światowej uzdrowisko zostało upaństwowione i rozpoczął się proces jego przemiany na nowoczesne centrum leczniczo-rekreacyjne. Bardziej wartościowa zabudowa została zachowana, jednak wiele budynków zburzono, aby zwolnić miejsce na obiekty o nowych funkcjach. Rozległą przebudowę rozpoczęto od nowoczesnej kolumnady z pawilonem muzycznym (1972), pierwszym tego typu budynkiem na Słowacji. Parki były wzbogacone nowożytnymi dziełami architektury i sztuki, w okolicznych lasach zostały wybudowane chodniki rehabilitacyjne. Dobudowano Dom Zdrojowy (1974), hotel Ozón (1976), Kino Žriedlo (1977) czy Ośrodek handlu i usług (1983).

Nieodłącznym elementem pobytu w Bardejowie-Zdrój jest spacer po wspaniałych parkach i leśnych dróżkach znajdujących się na jego terenie. Park uzdrowiskowy płynnie przechodzi do parku leśnego z ławkami, zadaszeniami i ogniskami, który następnie zmienia się w las. W strefie wypoczynkowej uzdrowiska znajduje się najstarszy skansen na Słowacji.
 

Translated by:
Mgr. Przemysław Masio