W interesującej okolicy stromego wzgórza, w pobliżu centrum miasta rozpościera się urocza bardejowska Kalwaria. Trzynaście kapliczek ukrytych w lesie wzdłuż serpentynowej drogi wieńczy dwuwieżowy kościół św. Krzyża, wybudowany w eklektycznym, historycystycznym stylu. Kościół z daleka przyciąga wzrok wyraźnym rysem fasady, która nadaje mu interesujący, a zarazem oryginalny wygląd.

Kalwaria została wybudowana w latach 1863 – 1869 dzięki inicjatywie katolickiego proboszcza Eduarda Kacvinskiego. W czasie budowy godna podziwu była wzorcowa gorliwość i uduchowienie lokalnych mieszkańców. Kalwaria powstała dzięki darom, a bez prawa do wynagrodzenia w budowie uczestniczyli niemal wszyscy bardejowscy rzemieślnicy, jak również wielu innych mieszkańców, włącznie z niekatolikami. Przez cały czas bogaci i biedni, młodzi i starzy, panowie i panie ze swoimi służącymi wynosili na górę cegły i kamienie, kopali, jeździli taczkami bądź wykonywali dalsze prace. Było to niezwykle cenne zjawisko społeczne.

Kościół św. Krzyża został ukończony w 1868 roku. W jego wnętrzu znajduje się ołtarz z obrazem Zdejmowania Chrystusa z Krzyża czy oryginalne obrazy kalwaryjskie. Na chórze jest umieszczona płyta pamiątkowa poświęcona twórcy i założycielowi bardejowskiej Kalwarii – Eduardowi Kacvinskiemu. Jest on pochowany w grobowcu pod sanktuarium kościoła. Pomiędzy wieżami kościoła znajduje się rzeźba archanioła Gabriela. Malowniczy kościół tworzy nad miastem bardzo piękną scenerię.

Kalwaria została poświęcona w 1869 roku. Kościół miał wtedy dwa dzwony odlane w warsztacie ludwisarskim Jána Šmilniaka w Bardejowie. Mniejszy dzwon, Štefan, dostał imię po pierwszym królu Królestwa Węgier, większy, Eduard, po Eduardzie Kacvinskim. W 1904 roku Kościół św. Krzyża otrzymał kolejny dzwon, nazwany Anton. Dzwony Štefan i Eduard zostały w czasie pierwszej wojny światowej zarekwirowane do celów zbrojeniowych.

Przed kościołem rozpościera się szeroka przestrzeń, sztucznie utworzona podczas budowy. Od strony miasta jest podparty murem, w którym znajduje się wejście do podziemnej kaplicy św. Marii Magdaleny. Wewnątrz tego jedynego w swoim rodzaju zabytku architektonicznego jest umieszczony Grób Boży, jak również ołtarz poświęcony Marii Magdalenie.

Przed kapliczką znajduje się cmentarz, na którym mieszkańcy Bardejowa chowali w przeszłości znane osobistości. Pochowano tutaj księdza i wójta miasta Gejzę Žebráckiego, węgierskiego kartografa Jozefa Homolkę, przyrodnika Kornela Chyzera i wielu innych. Także są tutaj pochowani budowniczy bardejowskiej Kalwarii.

Częścią dzieł była również budowa szeregu kapliczek symbolizujących 14 stacji drogi krzyżowej. Interesujące jest, że w bardejowskiej Kalwarii znajduje się tylko 13 kapliczek, ponieważ siódma i ósma stacja jest umieszczona w podwójnej kapliczce. Kapliczki zostały wybudowane dzięki darom dobroczyńców, którzy dzięki temu zyskali prawo do pochowania swoich rodzin w grobach kaplic.

Do1868 roku wybudowano ostatnie osiem stacji drogi krzyżowej (stacje VII – XIV). Pierwsze sześć pojawiało się stopniowo aż do początku XX wieku. Kiedyś kapliczki miały drzwi i odprawiano w nich msze święte. Dzisiaj chronią je tylko kraty, przy czym obrazy olejne ze scenami zatrzymania już się w nich nie znajdują.

Po 50 latach istnienia Kalwarii, konieczne okazało się przeprowadzenie prac restauracyjnych kościoła, na wygląd którego wpłynął czas i wojny. Prac tych podjął się proboszcz Gejza Žebrácky, realizowano je w latach 1920 – 1921. Wybudowano nowy dach, kościół został pomalowany, pojawił się nowy obraz na ołtarzu, malowane okna czy marmurowy krzyż przed kościołem. Okna były darami od rodzin z miasta. Ogłoszono zbiórkę, w której wzięli udział wierni z wielu parafii. Žebrácky zorganizował także dużą akcję wśród emigrantów w Ameryce. Dzięki amerykańskim zbiórkom organizowanym wśród rodaków, w czeskim Broumovie odlano w miejsce brakujących dwa nowe dzwony. Kolejna duża renowacja kościoła miała miejsce w latach 1991 – 1993.

Położenie Kalwarii nie jest przypadkowe. Kiedyś można było zobaczyć kościół z wielu okolicznych wsi. Dzisiaj widok stopniowo przysłania rozrastająca się zieleń. Pielgrzymki odbywają się tutaj trzy razy w roku, w niedzielę po świętach Znalezienia i Podwyższenia św. Krzyża oraz w niedzielę po wspomnieniu Marii Magdaleny.
 


Translated by:
Mgr. Przemysław Masio